تبیین اخبات

---

آرای مفسّران در تفسیر آیات مربوط به اِخبات به هم نزدیک است؛ امّا در تعبیرها و برداشت آزاد آنان از آیات، با توجّه به معانی اصلی و مجازی اِخبات و نیز قبل و بعد آیات، اندکی تفاوت وجود دارد؛ بنابراین، مفهومی که از اِخبات ارائه داده‌اند نیز متفاوت‌است:

۱ - از نظر مفسران

---

برخی، مقصود از اِخبات درآیات ۲۳ سوره هودو ۳۵-۳۴ سوره حجرا اطمینان به خدا دانسته‌اند؛ چنان اطمیـنانی که به واسطه آن، ایمان جای‌گرفته در قلب انسان متزلزل نشود و شک و زیغ به آن راه نیابد؛ هم‌چون زمین مطمئنّی که آن‌چه بر آن مستقر شود، با ثبات و بدون تزلزل نگه‌می‌دارد.
بعضی، اِخبات را خضوع، خشوع و انابه مستمر و مداوم با حالتی یک‌نواخت و یک‌سان و بدون نقصان در برابر پروردگار و برای عبادت پروردگار از غیر او بریدن و به‌سوی او منقطع شدن دانسته‌اند.
برخی اِخبات را هم چون موارد پیشین به حصول طمأنینه و خضوع در برابر خدا تفسیر کرده؛ امّا آن را نتیجه ایمان و عمل صالح دانسته‌اند.
گروهی نیز اِخبات را به تسلیم قلبی مطلق، بی‌چون و چرا و بدون قید و شرط برای خدا تفسیر کرده و جمله «و‌اَخبَتوا اِلی رَبِّهِم»را در مقام بیان تأثیر حالات قلبی و معنوی در پاداش انسان و نیز قبولی ایمان و عمل دانسته‌اند؛ بنابراین، اِخبات را شرط کارساز بودن ایمان و‌عمل‌و‌سرانجام ورود و خلود در بهشت می‌دانند.

۲ - از نظر عرفاء

---

به نظر عدّه‌ای، مقصود از اِخبات، همانند مورد پیش گفته همان تسلیم است با این توضیح که تسلیم، از بالاترین اخلاق حمیده و حتّی برتر از مقام رضا به امور تکوینی و تشریعی است.
صاحب این نظر یادآور می‌شود که اِخبات در کلام امام صادق(علیه السلام)به تسلیم تفسیر شده است: «أتدرون ما‌التسلیم... هو واللّه الإخبات».
برخی با طرح مباحث اخلاقی و با نگاه عرفانی، از آیه «و‌بَشِّرِ المُخبِتین»، بحث کرده و به تبیین اِخبات پرداخته‌اند.
اِخبات از دیدگاه یاد‌شده، یکی از ابواب ده‌گانه کمال و باطن شمرده شدهکه پس از قطع علایق و رفع موانع و اصلاح قوای نفس، به روی سالک گشوده می‌شود.
و نیز از نخستین مراحل طمأنینه دانسته شده که عبارت از ورود سالک به موضع و مقام امن، انس و سکون به پروردگار است؛ به‌گونه‌ای که سالک، از برگشت به علایق نفس و پریشانی احوال و نیز از تردید در قصد و ادامه سیر، به‌سبب انس و سکون به پروردگار در امان باشد.

۳ - پانویس

---